ئحسان ئامێدی
٢٥ی ئەیلولێ رۆژا ئەنجامدانا ریفراندۆمێ، رۆژا دیارکرنا رایا تەڤایا مللەتی، رۆژەکا پیرۆزە، رۆژەکا نەتەویە، ئێکەم جارە دمێژوویا کوردستانێدا خەلکێ هەرێمێ بشێت ب ئازادانە بچیت بنگەهێ راپرسینێ و بڕیارێ لسەر چارەنڤیسێ وەلاتێ خۆ بدەت و یا خۆ ب دلێ خو بێژیت، دڤێت ئەڤ رۆژا پیرۆز وەکو هەمی رۆژێن نەتەوەیی پیرۆز بهێتە راگرتن و بهێتە ساخکرن ب ئاهەنگ و شاهی و چالاکیان.
سەرۆک بارزانی د کتێبا خودا بۆ دیرۆکێ دبێژیت: کوردستانێ بنەمایێن دەولەتینیێ هەنە و مافێ وێ یە دەربرینێ ژ ڤیانا خو بکەت، ئەو دەستورێ کریە بنەما بۆ پێکڤەژیانا پێکهاتێن عیراقێ هاتییە بنپێکرن، کو د دیباجا دەستوری دا هاتیە پێگیریکرن ب ڤی دەستوری گرەنتیا مانا عیراقێ یە ب ڤی ئاوایێ هەڤگرتی.
هەروەسا د فەرمود: دسالێن بوریدا حکومەتا عیراقێ ٥٥ مادەیێن دەستوری بنپێکرینە، پرەنسیبێن هەڤپشکیێ د حکمرانیێدا و هەڤسەنگیێ د دامەزراندنێدا ل سازیین کارگێری و لەشکەری و یاساییدا هەروەسا مژارا سازانێ ل دانانا یاسایان ب ئێکجاری هاتینە بنپێکرن، عەقلیەتا سەپاندنا بۆچوونا پرانیێ جهێ ڤان هەمی پرەنسییێن عیراقا نوی ل سەر هاتیە ئاڤاکرن گرتبوون، ئێدی جهەک بۆ کوردان و پێکهاتێن دی نەما، و بەردەوام پێکهاتن دهاتە بنپێکرن، هەروەسا ل دانانا بودجا سالانە کار ب وی رەنگی دهاتەکرن مافێن دارایێن گەلێ کوردستانێ بێنە کێمکرن و جار بۆ جارێ کێمتر لێدکر هەتا بئێکجاری بڕی، ئێدی چ فاکتەرەکێ پشتەڤان بۆ مانا مە دگەل عەقلیەتەکێ کو د بنیاتدا باوەری ب هەڤپشکیا مە نەبیت نەما، لڤێرێ پسیار دهاتەکرن، گەلو مادەم ریکێ نەدەن هەڤپشک بین دڤی وەلاتیدا ب چ هیڤیەکێ ئەم وەک پشکەک ژ ڤی وەلاتی بمینین.
ئەڤە هەموو هۆکاربوون کو ئالیێن سیاسی بگەهنە وێ باوەریێ یان دڤێت هەڤپشک بین، یان وەکو سەد سالێن چوویی د بازنەکا ڤالادا بزڤری و دەمێ بەغدا مە ب هەڤپشکێن خۆ نە پەژرینیت دڤێت ئەم بۆ خو رێکەکا دی بگرینە بەر.
دڤی دەستوداریدا کو ئەو هەموو هۆکار و فاکتەر هەبوون، هەرێما کوردستانێ سەرکەفتنەکا مەزن دژی داعش تۆمارکر و پتریا دەڤەرێن دەرڤەی ئیدارا هەرێمێ هاتینە رزگارکرن و هەڤپەیمانییەکا هەرێما کوردستانێ دگەل پتر ژ شیست دەولەتا هەبوویە، ئێدی وەسا هاتە لێکدان کو زەمینەکا گونجای هەیە کو مللەت بڕیارا خو بدەت و چارەنووسێ خو دیارکەت دا هەمی جیهان بزانیت کا ڤی مللەتی چ دڤێت، ئێدی سەرۆکاتیا هەرێما کوردستانێ ب سەرۆکاتیا سەرۆک بارزانی ل ٧ ێ خزیرانا ٢٠١٧ کۆمبوونەکا تایبەت دگەل لایەنێن سیاسیێن کوردستانێ گرێدا و گرنگیا ڤێ دەستپێشخەریا خو یا چارەنووسساز نیشادا و هەمی لایەن هەڤرابوون دگەلدا و بڕیار هاتەدان کو ریفراندۆم ل ٢٥ ی ئەیلولا ٢٠١٧ بهێتەکرن.
و بۆ ڤێ پرۆسێ هەمی ئامادەکاری هاتنەکرن، و پتریا جەماوەری مللەتی ب کەیف و خوشی ڤە پشکداری د هەوا پرۆپاگەندێ و دەنگدانێدا کرن، و کەرنەڤالێن ریفراندۆمێ رێکخستن و بەرەڤ بنگەهێن دەنگدانێ چوون و بڕیارا خو یا چارەنووسساز دا.
بەلێ بۆ سەربەخۆیا کوردستانێ، ئەڤە ئەوە یا مللەتی ڤیای و گوتی، و ل ٢٠١٧/٩/٢٥ د پرۆسەکا دیموکراتیا ئازاد دا دەربرین ژێ کر و ب کەیف و خوشی و شاهی ڤە بەرەف بنگەهێن دەنگدانێ چوون و یا خو ب دلێ خو گوت بەلێ بۆ سەربخۆیا کوردستانێ.
ژ مێژە مللەتی ئەڤە ڤیایە لەوان هەمیشە بەرخودان و خەبات کریە دا ئەڤ ئارمانجە بجهبهێت.
شۆرەشا ئەیلولێ راپرسیەکا سەرکەفتی بوو ژ بوونا سەرخۆبوونێ، چونکی ئاگرێ شورەشێ هەمی کوردستانا ئیراقێ ڤەگرت و پتریا خەلکی ژ خورایی تێدا پشکداربوون، هەروەسا شورەشا گولانێ ژی راپرسیەکا دیترا سەرکەفتی بوو چونکی هەمی کوردستانا ئیراقێ ڤەگرت، سەرهەلدانا جەماوەری ژی راپرسیەکا دی یا سەرکەفتی بوو و پتریا خەلکی ب ئازادانە پشکداری تێداکر، و کۆچا ملیۆنی ژی ب شێوازەکێ دیتر راپرسی بوو دەمێ تەڤایا مللەتی رەدا بندەستیێ کری و پێناڤی ئازادیێ بەرەڤ چارەنووسەکێ نەدیار چۆین!.
بەلێ ئەڤ دەربرینێن تەڤایی ژبونا سەربەخویێ نەهاتە هژمارتن ریفراندۆم چونکی یاسایەک و بریارەکا فەرمی ژ لایێن جهێن پەیوەندیدارڤە بۆ نەبوون، و سندوقێن دەنگدانێ بۆ خەلکی نەهاتبوون دانان و کارتێن رادەربرین پێ ناهاتبوون دان، بەلێ دناڤەرۆک و کریاردا دەربرین هەر ژ وێ ئارمانجێ بوو.
ریفراندوما ٢٠١٧/٩/٢٥ ب ریفراندۆمەک تەڤایی و فەرمی و یاسایی و سیاسی هاتە دانان. ژ بەرکو بیرۆکە و پرۆژە و بەرنامێ وێ ژ لایێ سەروکێ هەرێما کوردستانێ رێزدار مسعود بارزانی ڤە هاتبوو ئامادەکرن و پێشکێشکرن و یاسایەک بۆ هاتە دانان و کۆمسیونا سەربەخۆیا هەلبژاردنان پێ رابوو و مللەتی یا خو گۆت کو پتر ژ ٩٣٪ گوتی بەلێ بۆ سەربەخویا کورستانێ، ڤێ ریفراندۆمێ شەرعیەتا خو یا یاسایی و سیاسی وەرگرت.
لەوان دوژمن و نەیار و داگیرکەرێن کوردستانێ دژی بیرۆکە و پرۆژە و ئەنجامدانا راپرسیێ بوون هەروەکو هەردەم دژی هەر بزاڤەک و شۆرەشەک و سەرهەلدانەکا داخازا مافێن گەلێ کوردستانێ بکەت، و ئەڤە لێ دهاتە چاڤەرێکرن، چونکی ئەو دژی کورد و کوردستانێ نە، هەر ئەوان کوردستان داگیرکریە و دابەشکریە و لێکڤەکریە و مللەتێ وێ تەپەسەرکریە و بێ بەهرکریە ژ مافێن وی یێن سروشتی و یاسایی، لێ ئەوا سەیر بەرامبەر ڤێ پرۆسێ هەلویستێ دەولەتێن دبێژنێ جیهانا ئازاد و هەڤپەیمانیا نێڤدەولەتیا شەرێ دژی داعش بووە، کو نە بەس پشتەڤانی نەکر بەلێ نەرازیبوون و ب ئاشکەرایی هند گڤاشتن و گەف کرن کو نەهێتەکرن و دژ راوەستان، و ئەڤ هەلویستە دکەفتە د خانا دژایەتی کرنێدا، چونکە پشتەڤانیا هەلویستێ دوژمن و داگیرکەرا کر!.
ریفراندۆم بڕیارەکا خومالیا مللەتی و بزاڤا وێ یا سیاسیە ب بیرۆکە و دەستپێشخەریا سەرۆک بارزانی بوویە و ب سەرکەفتنەکا هەرەباش هاتە بجهئینان.
ریفراندۆمێ مللەتی یا خو گوت ئێدی بوویە ئەرک ل سەر بزاڤا سیاسیا کوردستانێ کاری بۆ بجهئینانا وێ بکەت و لسەر جڤاکێ نێڤدەولەتیە رێزێ ل ئیرادا مللەتی بگریت و بەژرینیت.
٢٥ی ئەیلولێ رۆژەکا نیشتیمانیە، جەژنەکا نەتەوەیە، ئەو رۆژە یا خەلکێ هەرێما کورستانێ ب ئازادانە دەربرین ژ رایا خو کری و گوتیە دۆست و دوژمنا بەلێ مە کوردستانەکا سەربخۆ دڤێت، ئەڤ هەلویستێ خەلکێ هەرێمێ رەوایا هەمی خەبات و بەرخودان و شۆرەش و سەرهلدانێن کوردستانێ نیشادەت و پەسەنددکەت و گیانێ شەهیدا شاد دکەت و گەلێ کوردستانێ سەرفراز دکەت.
بەلێ ریفراندۆم مافەکێ رەوایێ گەلێ کوردستانێ یە و گونجایە دگەل بهایێن مرۆڤی و ئایینی و پرانسیب و باوەرنامە و یاسایێن مافێن مرۆڤی و گەلان و کەمە نەتەوەیان یێن رێکخراوا نەتەوەیێن هەڤگرتی و کۆمەلا گشتیا نەتەوەیێن هەڤگرتی. و ل سەر وان بنەما و گوڕەی وان هەمی هۆکار و فاکتەران مللەتی هەرێما کوردستانێ بڕیارا خو یا چارەنووسسازی دا و گوتی بەلێ بۆ سەرخوبوونا کوردستانێ، و بهێڤینە د ئایندەکێ نێزیکدا ئەو بڕیار بجهبهێت.