هەولێر-KDP.info-  بەگوێرەی زانیارییەكانی نێو ئەم دۆسێیە، بە هەزاران قوتابیی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم لە وڵاتگەلێكی ئیسلامیدا خوێندنیان تەواو كردووە كە بیری توندڕۆیی تێیاندا بە سانایی گەشە دەكات. دەركەوتووە كە، 1200 گوتاربێژی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم لە مزگەوتەكانی هەرێمدا هەن و ژمارەیەك زۆر لەو گوتاربێژانەیش بەهێندەی هاوسۆزییان بۆ غەززە، فەڵەستین و سەرۆكی ئیخوان موسلیمینی میسر (مورسی)، ئینتیمایان بۆ پێشمەرگە و خاكی كوردستان نییە. ئەو شارەزا و ئاكادیمیانەیشی قسەیان بۆ كردووین، گەییشتوونەتە ئەو باوەڕەی كە، هەرێمی كوردستان پێویستی بە زانكۆیەكی ئیسلامی و دابینكردنی كورسیی خوێندنی باڵا هەیە، بەڵام بەمەرجەوە.

دەستپێك: سەلەفییەت و ئیخوان موسلمین و رەوتی توندڕۆی ئیسلامییەكانی رۆژهەڵاتی ناوین، رەگەكانیان لە وڵاتانی وەك میسر، سوودان، یەمەن، سعوودیە، ئوردن، توركیا و عێراقدا داكوتاوە، بەڵام هەڵمژینی تۆوی هزری ئەم توندڕۆیییە لە ڕەگەكانیانەوە، بۆچی لە كیڵگەی كۆمەڵگەی كوردیدا بچێنرێت؟ حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێمی كوردستان بۆچی ئەندام و لایەنگرانیان بۆ تەواوكردنی خوێندن دەنێرنە ئەو وڵاتانە؟ بۆچی وەزارەتی ئەوقاف رێگا بدات مەلایەكی دەرچووی زانكۆیەك كە بەرهەمی توندوتیژیی رەوتی سەلەفی و ئیخوان و ڕەوتەكانی دیكەی ئیسلامییەكانە لە بڵندگۆی مزگەوتەكانەوە گوتاربێژ بێت؟ بۆچی مەلایەك كە لە وەزارەتی ئەوقاف فەرمانبەرە لە چوارچێوەی فەرمانبەرێتی دەربچێت؟ بۆچی لە گوتارەكانی هەینییدا هاوسۆزی بۆ غەززە، فەڵەستین و مورسی و ئیخوان موسلمین و سەلەفییەت دەرببڕێت، لەكاتێكدا پێشمەرگە لە جەنگی دژ بە تیرۆرە، هەندێ لە مەلاكان هاوسۆزی بۆ پێشمەرگە دەرنابڕن؟ چیی بكرێت تا مەترسیی ئیسلامی سیاسیی دەرەكی، موتوربەی نێو هزری كۆمەڵگەی كوردی نەكرێت؟ ئەمانە و چەندین پرسیاری دی لەو دۆسێیەدا شیی كراونەتەوە.

سوودان گلۆپە سوورەكە.. سەدان قوتابیی حیزبە ئیسلامییەكانی لێن
شاری ئومدرمانی سوودان، ژمارەی دانیشتوانی نزیكەی 800 هەزار كەسە و، زانكۆیەك لەو شارەدا بەنێوی (ئومدرمان)ـی ئیسلامییە كە لە ساڵی 1901 دامەزراوە. بەگوێرەی زانیارییەكان، لە ئێستادا زیاتر لە 200 قوتابیی كورد بۆ وەرگرتنی بڕوانامەی بەكالۆریۆس، ماستەر و دكتۆرا لە زانكۆی (ئومدرمان) دەخوێنن، زۆربەیشیان سەر بە رەوتی ئیسلامییەكانی هەرێمی كوردستانن. پێوەست بەم پرسە، چاودێری سیاسی و شارەزا لە كاروباری گرووپە ئیسلامییەكان، (مەریوان نەقشبەندی) دەڵێت، "ماوەی سەعاتێک لەگەڵ سەرۆكی زانكۆی ئومدرمانی سوودان قسەم كردووە و پێی راگەیاندووم كە، لە زانكۆكەیان زیاتر لە 200 قوتابیی هەرێمی كوردستان هەن و بۆ خوێندن چوونەتە ئەوێ، ئەمە جگە لەوەی كە، چەندین قوتابیی دیكە لە زانكۆی خەرتووم و، زانكۆكانی دیكەی ئەو وڵاتە لە خوێندندان."
ئومدرمان، یەكێكە لەو زانكۆیانەی (ئوسامە بن لادان) وانەی تێدا گوتووتەوە و بەر لەوەی لەلایەن ئەمەریكاوە هێرشیان بكرێتە سەر، (ئوسامە) و رێكخراوی تیرۆریستیی قاعیدە لەو وڵاتە بوون.

بەداخەوە هەندێ لەو زانكۆیانەی كە قوتابیی كورد لێ دەخوێنن، وەك زانكۆی (ئومدرومان) كە تیرۆریستانی قاعیدەی لێ بوون، هەروەها زانكۆی (ئیمام ئەلئەعزەم) لە بەغدا دوو لەو زانكۆیانەن كە زۆربەی تیرۆریستانی قاعیدە و تیرۆریستانی ئێستای داعش، خوێندنیان لێیان تەواو كردووە و، قوتابیانی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێمی كوردستانیش بۆ خوێندن روویان لەو دوو زانكۆیە كردووە، ژمارەیەكی زۆریشیان بڕوانامەیان لەو زانكۆیانە وەرگرتووە.
لە (ئومدورمان) كە زیاتر لە 200 قوتابی هەن، 60 بۆ 70 قوتابی بڕوانامەی بەكالۆریۆس، ماسستەر و دكتۆرایان تێیدا بە دەست هێناوە و، لە هەرێمی كوردستانیش بەو بڕوانامانە دامەزراون و، لە وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێمیش ددان بە بڕوانامەكانیاندا نراوە، هەڵبەت بە گوێرەی بڕوانامەكەیان مووچە وەردەگرن و دایشمەزراون.
ئەو 200 قوتابییەی ئێستا لەوێ دەخوێنن، 85%ـیان سەر بە حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێمن، كە بە پلەی یەكەم یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان دێت و بە دوای ئەویشەوە قوتابیانی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان.
(مەریوان نەقشبەندی) زانیاریی دیكەی بۆ KDP.info دركاند كە، "یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان لە نزیك زانكۆی (ئومدورمان) شوققەی بۆ ئەو قوتابیانەی كە ئەندامی حیزبەكەیانن و لایەنگری ئەوانن گرتووە و، لەسەر خەرجیی حیزبیش دەخوێنن.. ژمارەیەك لەو قوتابیانەی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان، پێشووتر هاتوونەتە لای ئێمە لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی، دەیانگوت: ئێمە بە خەرجیی خۆمان دەخوێنین و یەكگرتوو نین و داوای هاوكارییان دەكرد، بەڵام ئەوان یەكگرتووی ئیسلامی بوون و بەرێگەی یەكگرتووییشەوە لە ڕووی دارایییەوە پشتیوانی دەكران.. لە وڵاتی سعوودیە بە دەیان گەنجی سەلەفیی هەرێم، لە ئێستادا لەو وڵاتە دەخوێنن و، ساڵانە لە كاتی چوونم بۆ حەج، دەیانبینم و قسەم لەگەڵ كردوون، ئەمانەیش دەڵێن بە خەرجیی خۆمان رۆییشتووین، بەڵام كە دێنەوە لەسەر حیسابی حكوومەت ئیمتیازات وەردەگرن، هەڵبەت روونە كە ئەم قوتابیانە لەلایەن سەلەفییەكانەوە پشتیوانیی ماددییان هەیە. لە سوودان رەوتێكی تەسەوفیش باڵادەستیی هەیە، بۆیە بەشێك لە رەوتی تەسەوفیش لە قوتابیانی هەرێم، كە لە تەریقەتی نەقشبەندی و قادرین، چوونەتە سوودان و لەوێ دەخوێنن".
پێوەست بە ڕەوانەكردنی كادیرانی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان بۆ خوێندنی ئیسلامی لە دەرەوەی هەرێم، بە تایبەت لە وڵاتی سوودان، میسر و سعوودیە كە لەلایەن یەكگرتووی ئیسلامییەوە شوققەیان بۆ دابین دەكرێت و خەرجیی خوێندنیان دەكرێت، لە كاتی گەڕانەوەی ئەو قوتابیانە بۆ هەرێمی كوردستان كاریگەریی نەرێنییان چیی دەبێت لە بیروهزریاندا و چارەیش چییە بۆ ئەوەی كە ئەو قوتابیانە بە لێشاو روو نەكەنە ئەم وڵاتانە؟ نووسەر و سیاسی (ئەبوبەكر كاروانی) بە ماڵپەڕی فەرمی پارتیی دیموكراتی كوردستانی گوت، "من سەردانی سوودانم كردووە و لە نزیكەوە ئەو وڵاتەم بینیوە، بە بڕوای من كاریگەریی نەرێنی نییە و كۆلیژەكانی ئەوێیش وەك كۆلیژەكانی ئێرە وان، بەڵام من ئەوكات بڕوام وابوو كە، بۆچی ئێمە ئەو پارانە بدەین بە زانكۆكانی دەرەوەی وڵات، بەڵام ئەگەر لە نێو وڵاتانی خۆماندا زانكۆیەك هەبێت كە قوتابیان لێی بخوێنن و پارەكەیش بۆ هەر ئەو زانكۆیە بێت، نەك بۆ وڵاتانی دەرەوە، بۆیە پێویستە دەرفەتی خوێندنی ماستەر و دكتۆرا بۆ ئەو خەڵكەی ئێمە بڕەخسێندرێت.. ئەگەر خەڵك لە وڵاتەكەی خۆیدا بە پارە ئەو خوێندنەی دەست بكەوێت، بۆچی دەچێتە میسر و سوودان، بە ناچاری دەچێتە ئەو شوێنانە و لەبەر نەبوونی دەرفەت دەچێت.. من زۆرم پێ خۆشە وەزارەتی خوێندنی باڵا ئەو دەرفەتەی لە وڵاتانی دەرەوە هەیە، لێرە بیڕەخسێنێت و ددان بەو بڕوانامانەدا بنێت، چونكە پارەكە بۆ كوردستان دەگەڕێتەوە و قازانج بۆ كوردستانە و قوتابیانیشمان لە زۆر ڕووەوە پارێزراوترن."

سەلەفییەكانی سوودان، هەژموونی خۆیان بەسەر زانكۆكانی وڵاتدا بە گشتی و كۆلیژەكانی شەریعە و خوێندنی ئیسلامیدا سەپاندووە، تەنانەت وەهایشی لێ هاتووە كە، وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی سوودان (خەمیس كجو كندە) بكەوێتە ژێر كاریگەریی عەقیدە و ڕەوتی سەلەفییەت لە سوودان و كارئاسانی بۆ سەلەفییەكان بكات، تەنانەت بیروباوەڕی سەلەفیانە لە زانكۆكانی وڵاتدا بسەپێنێت، بۆ نموونە، ئەم وەزیرە لەمیانی كردنەوەی كۆلیژی (جبرە)ـدا داوای قەدەخەكردنی تێكەڵكردنی كوڕان و كچان یان ڕەگەزی نێر و مێی لە زانكۆكان و، دەستكێش لەدەستكردنی بۆ ڕەگەزی مێینە كردووە، كۆلیژەكەیش لەژێر چاودێریی كۆمەڵەی كیتاب و سوننەدایە كە كۆمەڵەیەكی خودان تێڕوانینێكی سەلەفیانەیە.
سەلەفییەكانی سوودان تەنیا لە زانكۆكانی وڵاتی سووداندا هەژموونی خۆیان نەسەپاندووە، بەڵكە كاریگەرییان بەسەر تەواوی جومگەكانی كۆمەڵگەدا هەیە، لەوەیشدا كەڵكیان لە پاشەكشەی ڕۆشنبیران لە وڵات و پرۆژە ڕۆشنبیرییەكان و بەخشینەوەی كۆمەك و هاوكاری بە خەڵكی كەمداهات و نزمیی ئاستی ڕۆشنبیری كۆمەڵگەكەیان و ناچالاكیی عەلمانییەكانی وڵات و بەستنی پێوەندی توندوتۆڵ لەگەڵ سەلەفی و شێخە سەلەفییەكانی سعوودیە و میسر و بزووتنەوە سەلەفییە تەكفیرییەكان وەرگرتووە.
مامۆستای زانكۆ و شارەزا لە كاروباری ئیسلامییەكان (سالار تاوەگۆزی)، بۆ ماڵپەڕی فەرمی پارتیی دیموكراتی كوردستان هۆشداری دا کە، "سەلەفییەكانی سوودان بەرەو سەلەفیەتی تەكفیری و جیهادی دەڕۆن، بۆیە من پێموایە دوای داعش، سەلەفییە سوودانییەكان دەبنە جێگەی مەترسی و دڵەڕاوكێی جیهان. هەروەها سەلەفیەتی سوودانی لەنێو جومگە سیاسییەكانی وڵاتدا بوونیان هەیە و دەیانەوێت تێڕوانینەكانی خۆیان بەسەر كاروباری وڵاتدا بسەپێنن و دژایەتیی ئەوانی دیكەی ناموسوڵمان و ناسەلەفی بكەن، وەك: مەسیحییەكان، سەلەفییە تەقلیدییەكان، سۆفیەكان و عەلمانییەكان. لە ڕووی مەنهەجی خوێندنیشەوە كۆلیژەكانی تایبەت بە شەریعەت و خوێندنی ئیسلامی لە سوودان زۆر توندن و لەسەر بنەمای ڕەتكردنەوەی ئەوی دیكە بنیات نراون. بۆیە كاتێك مەلایەكی كورد ڕوو دەكاتە سوودان بۆ خوێندن و سەرجەم ئاسانكاریی خوێندنی بۆ دەكرێت، ئیدی لە ڕوانگەی مەنفەعەتی شەخسییەوە باس لە سوودان و ڕەوتە ئایینییە سەلەفییەكەی دەكات، خۆی و خەڵكانی دیكەیش لەكاتی گەڕانەوەیدا بۆ هەرێمی كوردستان دەخاتە ژێر كاریگەریی بیری سەلەفی سوودانییەوە، كە ئەمەیش جۆرێكە لە ڕیكلامكردن بۆ سەلەفییە سوودانییەكان و بەوهۆیەوە مەلاكانی دیكەیش بۆ خوێندن لەو وڵاتە پاڵ دەنێت، بەڵام نازانێت لە ڕێگەی ئاسانكاری بۆ خوێندنەكەیەوە، خراوەتە ژێر كاریگەریی بیری سەلەفییەوە."
یەكێكی دیكە لە دەركەوتەكانی كاریگەریی بیری سەلەفی لەسەر ژمارەیەك لە مەلاكانی هەرێمی كوردستان، بە باوەڕی ئەو (تاوەگۆزی)، لاساییكردنەوەی شێخە سەلەفییەكانە لە "وتاردان، دەستڕاوەشاندن، دەنگ بەرزكردنەوە، هاواركردن، ناوزڕاندن و جنێودان بە كەسایەتی و لایەنەكان، نزاكردن بۆ غەززە و خۆپێشاندان بۆ (مورسی) و بێهەڵوێستییان بەرانبەر بە كۆبانی و، لەبیركردنی پێشمەرگە لە گوتار و دوعاكانیان و بەشەهید نەزانینی ئێزدی و پێشمەرگەكان و لاوازیی هەستی نەتەوایەتییان، لەبەركردنی جلوبەرگ و دیزداشە و كڵاوی ئەفغانی و عەرەبی، لەبیركردنی جلوبەرگی كوردی و چوونە نێو حیزبە ئیسلامییە سیاسییەكان و هاوسۆزییان لەگەڵ ئیسلامی سیاسی لە جیهان، چوونی مەلایەكە بە خۆی و خێزان و قوتابییەوە بۆ نێو داعش، كە هەموو ئەمانە كولتووری بیری سەلەفیی عەرەبین و بە كۆمەڵگەی كوردی نامۆن."
(سالار تاوەگۆزی)، لەسەر ئەو باوەڕەیە كە "بیری سەلەفیی توندڕۆ لەنێو زۆربەی رەوتەكانی دیكەی حیزبە ئیسلامییەكانی سوودان و وڵاتاندی دیكە گەشەی كردووە و كاریگەری بەسەر ئەو قوتابیانەوە دەبێت كە لە هەرێمی كوردستانەوە چوونەتە سوودان و خوێندنیان تەواو كردووە، یان لە ئێستادا دەخوێنن"، هەڵبەت پێوەست بەو بۆچوونەی ئەو مامۆستایەی زانكۆ، (مەریوان نەقشبەندی)ـیش لەگەڵیدا هاوڕایە.

لە هەرێمی كوردستان وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی هەیە كە، لەلایەن ئەو وەزارەتەوە سەرپەرشتیی كاروباری ئایینی دەكرێت، بەڵام پسپۆڕێكی كاروباری ئایینی بە هەڵەی زانیوە كە ئەو وەزارەتە پێشووتر دراوەتە حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم.
ئەندامی پەرلەمانی عێراق و پسپۆڕ لە كاروباری ئایینی (د.عەرەفات كەرەم) بۆ ماڵپەڕی فەرمیی پارتیی دیموكراتی كوردستانی جەخت دەکاتەوە کە، "گەورەترین هەڵە ئەوەیە وەزارەتی ئەوقاف بە دەستی ئیسلامییەكانەوە بووە، ئەگەرچی پێنشیازێكی ئێمە لەكاتی پێكهێنانی كابینەی نوێ بریتی بوو لەوەی كە، چیتر وەزارەتی ئەوقاف بە دەستی حیزبە ئیسلامییەكانەوە نەبێت و پێشنیازەكەیش قبووڵ كرا، بەڵام بە دوای هەنگاوێكی درەنگوەخت و زەرەرێكی زۆر. هەڵەیەكی دیكە ئەوەیە نابێ وەزارەتی ئەوقاف بە دەست كەسێكی دیكەوە بێت كە، شارەزایی نەبێت لە زانستی ئیسلامی، هزری ئیسلامی و فەلسەفەی ئیسلامی، لە وڵاتانی وەك توركیا، میسر، مالیزیا، ئەندەنوسیا و زۆر وڵاتی دیكە،  پۆستێكی گرینگی وەك وەزارەتی ئەوقاف، دەدرێت بە كەسێك كە پسپۆڕ بێت و خاوەن كەسێتیی باش و بڕوانامەی بەرز و خاوەن پەرتووكی نووسراو بێت، ئەو جۆرە كەسانەی كە شیاوی ئەم پۆستە بن، لە كوردستاندا هەن و زۆرن، بەڵام كێ دادەنرێت ئەمە پرسێكی دیكەیە"، زیاتر ڕوونی کردەوە "وەزارەتی ئەوقاف لە هەموو جیهاندا یەكەیەكی هزری هەیە، گۆڤاری زانستی هەیە، بەڵام لە كوردستاندا تەنیا مووچە و كارگێڕی هەیە و بواری هزری نییە، دەبێ بزانین مەلا فەرمانبەرە وەك هەموو فەرمانبەرێكی دیكە، بەڵام هەندێ مەلا لە كوردستاندا خۆی بەرزتر دەگرێت لە وەزارەت، بۆیە بە هەوەسی خۆی گوتاری هەینی دەدات و وتار پێشكەش دەكات، ئەگەر وەك فەرمانبەر مامەڵە لەگەڵ مەلادا نەكرێت، ئەوا كارەسات روو دەدات، بۆیە ئێستا تووشی فەوزای گوتاری عەنتیكە بووین. چ كارەساتێك لەوە گەورەتر هەیە كە، هەندێ مەلا دوعا بۆ سەركەوتنی پێشمەرگە ناكەن، بەڵام بۆ میسر، فەڵەستین، ئەفغانستان و شوێنی دیكە دەیكەن، لەوە كارەساتبارتر ئەوەیە كە، هەندێ مەلا تا ئێستا ئەوەی پێشمەرگە لە بەرەی جەنگ بەرگری دەكات، بە جیهادی نازانێت و پێی ناڵێن جیهاد."

لەگەڵ ئینتمای لاوازی هەندێ لە مەلا كە لە گوتاری هەینییدا دەردەكەوێ، بەڵام شێخی ئەزهەر (ئەحمەد تەییب) پێنجشەممەی رابردوو 4-12-2014 بە ئاشكرا رایگەیاند كە، "ئیخوان موسلیمین هاوشێوەی داعش گرووپێكی تیرۆرستییە"، ئەو گوتیشی كە "هەریەك لە داعش و كۆمەڵی ئیخوان موسلیمین، ئەنساری بەیتی مەقدیس، بەرەی نوسرە و ئەنساری شەریعە، گرووپی تیرۆریستیین"، هاوكات یەكیەتیی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستانیش دووپاتیان كردووەتەوە كە داعش تیرۆریستە، ئەی كەوایە بۆچی هەندێ مەلا شەڕی پێشمەرگە لە دژی داعش بە جیهاد نازانن؟ ئەی بۆچی رێگە بەو مەلایانە بدرێت گوتاری هەینی بخوێننەوە؟ چۆن وا بكرێت ئەو مەلایانەی ئینتمای نەتەوەیییان نییە و، بە ئاراستەیەكی دیكە مینبەری مزگەوت بۆ مەبەستێكی سیاسی بە كار دێنن، لێپێچینەوەی یاسایییان لەگەڵدا بكرێت؟
(د.عەرفات كەرەم) وەڵام و رێگەچارەی تەواوی بۆ ئەو پرسیارانە هەیە و دەڵێت، "پێویستە لە پەرلەمانی كوردستان یاسایەك دەربچێت، هەر مەلایەك كە رێگەی پێ درا گوتاربێژی هەینی بێت، دەستلەكاركێشانەوەی خۆی لە حیزبەكەیدا پێشكەش بكات، هەروەها ئەگەر لە گوتارەكەیشدا دژی ئاساییشی كوردستان یان هەر شتێك بیڵێت كۆمەڵگە تووشی گیروگرفت بكات، وەك فەرمانبەرێك مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت و لێپێچینەوەی لەگەڵدا بكرێت. هەروەها پێویستە پەرلەمان یاسایەك دەربكات و قەدەخەی بكات حیزب لەسەر بنچینەی دین دروست بێت، وەك (سامۆیل هانتنگۆن) دەڵێت، (پێویستە ئایین لە مرۆڤ رزگاری بێت، نەك مرۆڤ لە ئایین رزگاری بێت) لە جیهانی ئیسلامی سیاسیدا ئایین ئازاد نییە، بەڵكە بە دەستیانەوە دەناڵێنێ."

بە دەستی توندڕۆیی، چەپڵەی ئینتمای نەتەوەیی لێ نادرێت
علمانییەكان گوتوویانە كە، دین سەرچاوەی هیچ كێشەیەك نییە، بەڵام ئەوانەی بە نێوی دینەوە حوكم دەكەن، كێشەن.. بۆیە گوتوویانە كە بە دەستی توندڕۆیی چەپڵەی ئینتمای نەتەوەیی لێ نادرێت، علمانییەكان و پسپۆڕان و شارەزایانی كاروباری ئایینی، هەمیشە رەخنە لە ئیسلامییەكانی هەرێمی كوردستان دەگرن كە كەمترین ئینتمای نەتەوەیییان هەیە.
كاتێك لێیان بپرسیت یەكبوونی ئوممەی كوردیتان بەلاوە گرینگترە، یان یەكبوونی ئوممەی ئیسلامی، وەك چاودێرانی حیزبە ئیسلامییەكان دەڵێن، ڕەنگە وەڵامی دووەم لە ناخیاندا هەڵبژێدراوە. بەڵام ئێستا حیزبە ئیسلامییەكان لە نێو كابینەی نوێی حكوومەتدا هەن و پۆلێك لە قوتابیانی ئەو رەوتەیش كە، دەرچووی زانكۆكانی وڵاتانی ئیسلامین، رەگیان لە دامەزراوە حكوومی و ئیداری و مزگەوتەكاندا داكوتاوە.
دەربارەی بەو پرسە، (مەریوان نەقشبەندی) دەڵێت "لە ساڵی 2006، لەنێوان 600 بۆ 700 كەس لە یەكگرتوو و كۆمەڵ لە كابینەی نوێی حكوومەت دامەزراون كە، بڕوانامەكانیان بەرێگەی تایبەتیی حیزبی خۆیانەوە وەرگرتبوو، بەبێ هیچ شتێكی حكوومەت لەوانە بڕوانامەی بەكالیۆریۆس، ماستەر، دۆكتۆراییشی  تێدا بوو، ئەمانە ناویان لە زۆربەی وەزارەتەكانی حكوومەتی هەرێم گەڕایەوە و لە وەزارەتەكانی پەروەردە، ئەوقاف و لە زۆرێك وەزارەتەكانی دی، بڕوانامەكانیشیان بۆ (تەسدیق) كراوە، ئەمانە زۆرێكیان لە زانكۆی (ئیمام ئەلئەعزەم) خوێندنیان تەواو كردووە و سەر بە یەكگرتوو و كۆمەڵن، ناوكانیشیان لە وەزارەتی ئەوقاف هەیە و بەشێكیشیان لە سەركردایەتیی ئەو دوو حیزبەدان، بەتایبەت لە یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان."
(نەقشبەندی) زیاتر گوتی، "لە سعوودیە لە نێوان 80 بۆ 70 قوتابی هەن كە، ئێستا دەخوێنن و رەوتی سەلەفییەت لە هەرێم دەیانێرێت و، ئیمتیازاتیان پێ دەدەن.. سعوودیە پاڵپشتیی ماددی سەلەفییەكانی ئێرەیش دەكات، وەك دەبینین كە كەناڵی ئاسمانییان هەیە و نایشارنەوە كە كۆمەڵێك ئیمتیازاتیان پێ داون، بەڵام ئەگەر لە هەریەكێك لەو قوتابیانە بپرسیت و پێی بڵێیت چۆن توانای خوێندتان لە سعوودیە، سوودان و وڵاتانی دیكەی ئیسلامی هەیە؟ بە چ ئیمكانیاتێكی ماددییەوە دەچنە ئەو وڵاتانە؟ لە وەڵامدا دەڵێن: ئێمە لەسەر خەرجیی خۆمان دەچین، پارەیش كۆ دەكەینەوە و لەسەر حیسابی خۆمان دەخوێنین، لە راستیدا ئەمانە بە پارەی خۆیان ناچن و، پاڵپشتی دەكرێن..
هاوكات لە ئوردن، ژمارەیەكی زۆری قوتابیی كورد لەوێ دەخوێنن كە، هەر سەر بە حیزبە ئیسلامیەكانی هەرێمن، لە ئوردنیش رەوتی ئیخوان كاریگەری بەسەریانەوە هەیە، لە لوبنانیش كۆمەڵێك قوتابیی دیكەی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم هەن، لە میسر ژمارەیان زۆرە و، لە زانكۆی زەیتونی توونسیش هەن، لە هیندستانیش هەمان شت قوتابیانی حیزبی ئیسلامی چوون بۆ ئەوێیش، كە ماستەر و دكتۆرا لە زانكۆی بانگەلوور وەردەگرن، ئیدی لە توركیا هەن و، لە ئێرانیش بەتایبەت كۆمەڵی ئیسلامی هەن."

بەگوێرەی ئەو زانیارییانە دەركەوت كە، ژمارەی قوتابیانی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم كە لە دەرەوەی وڵات دەخوێنن، لە دەیان قوتابی و سەدان قوتابی تێپەڕی كردووە، بەڵام (مەریوان نەقشبەندی) دەڵێ، ئامارەكە چەند هەزارێكە، نەك تەنیا هەزار و دوو هەزار بێت. ئەو نموونەی ئەوەی هێنایەوە كە، لە رابردوودا تاقیكردنەوەیەكیان لە وەزارەتی ئەو قاف بە زیاتر لە 2 هەزار لەو قوتابیانە کردووە كە بڕوانامەیان لە دەرەوەی چوارچێوەی سیستمی حكوومەت بوو، وەك زانیاری دا "ئیمە لە سەردەمی پێشوو، بە تەنیا تاقیكردنەوەمان بەو كەسانە دەكرد كە بڕوانامەیان هەبوو، بەڵام لە هەرێمی كوردستان ددانی پێدا نەنرابوو، ژمارەكە زیاتر لە 2 هەزار قوتابی بوون، تاقیكردنەوەكە بەرێگەی وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی بوو، گوتمان ئەگەر لەو تاقیكردنەوەیە دەرچوون، ئەوا ددان بە بڕوانامەكەتاندا دەنرێت، لەو 2 هەزار قوتابییەی هاتبوون كە ژمارەیەكی زۆریان هەڵگری بڕوانامەی بەكالیۆریۆس، ماستەر و دكتۆرا بوون، ئێمە تاقیكردنەوەی پۆلی شەشی ئیسلامیی هەرێممان پێ كردن، تەنیا 100 تا 150 كەسیان دەرچوون، هەموویان كەوتن، دەركەوت كە ئەوانە بە هەماهەنگیی حیزبەكانیان كە حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێمن، بڕوانامەكانیان وەرگرتووە، رەنگە هەندێكیان بەهۆی پێوەندییان بە (حەسەن تورابی)ـی سوودانەوە بێت كە، بڕوانامەیان لە سوودان وەرگرتووە، ژمارەیەكیان بەهۆی پێوەندیی حیزبییەوە بە حیزبە ئیسلامییەكانی عێراق، ئیخوان لە میسر و وڵاتانی دیكە بڕوانامەیان وەرگرتووە، بۆیە بۆمان دەركەوت كە حیزبە ئیسلامییەكان هەماهەنگیی هەرێمی و نێودەوڵەتییان كردووە، بۆ ئەوەی ئەو قوتابیانە بكەن بە خاوەنی بڕوانامە، تا لە هەرێمی كوردستاندا بتوانن ببن بە مەلا، لەوەیشدا توانییان سەركەوتوو بن، لە هەرێمی كوردستان ئیمتیازاتی ماددییان پێ درا و لەلایەن حكوومەتیشەوە دایانمەزراندوون".
یەكێك لە هۆكارەكانی چوونی بە لێشاوی مەلاكانی هەرێمی كوردستان بۆ بەدەستهێنانی بڕوانامەی ماستەر و دكتۆرا لە زانكۆكانی سوودان و وڵاتانی دیكە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە كورسییەكانی خوێندنی باڵا لە كۆلێژەكانی شەریعە و خوێندنی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان بەتایبەتی و لە عێراق بە گشتی كەمن. هاوكات مەرجەكانی وەرگرتنی قوتابی لە خوێندنی باڵا زۆر داخراون و، بە ئاسانی ڕێگە بە وەرگرتنی خوازیاران بەتایبەتی ئەوانەی سەر بە وەزارەتەكانی دەرەوەی خوێندنی باڵان نادەن. لەبەرانبەردا مەرجەكانی وەرگرتن لە خوێندنی باڵا لە وڵاتی سوودان زۆر ئاسانن.
(سالار تاوەگۆزی) دەڵێت، وەزارەتی ئەوقاف لە كابینەی پێشوودا بەو پێوەرەی كە وەزیرەكەی سەر بە ڕەوتێكی ئیسلامیی خاوەن عەقیدەیەكی سەلەفی بوو، كارئاسانی بۆ ناردنی مەلاكان بۆ سوودانی مۆڵگەی سەلەفییەكان دەكرد، جگە لەوە لە سوودان ڕەوتێكی سەلەفیی توند هەیە و بە شێوەیەكی مەنهەجی كار لە بواری سیاسەتدا دەكات و یەكێك لە سیاسەتەكانی ڕەوتەكەیش، ڕاكێشانی قوتابیانە لە دەوڵەتانی دیكەوە بۆ كۆلێژەكانی شەریعە و خوێندنی ئیسلامی لە وڵاتەكەیان، تا لەو ڕێگەیەوە عەقیدەی خۆیان بڵاو بكەنەوە و لەئاییندەدا بۆ دەستوەردان لە كاروباری سیاسی لە وڵاتاندا كەڵكی لێ وەربگرن."
بە بۆچوونی هەندێ لە شارەزایانی كاروباری ئایینی و عەلمانییەكان، ئەو قوتابیانەی دەچنە وڵاتی سوودان، میسر و سعوودیە كە هەڵگری بیری سەلەفیەت و ئیخوان موسلیمینن، سەرباری ئەمانە كاریگەریی رەوتی دیكەیشیان بەسەرەوە دەبێت، كە دەگەڕێنەوە كوردستان ئەو بیرە لەگەڵ خۆیاندا دەگەڕێننەوە و لایەنی نەرێنیشیان بۆ سەر كۆمەڵگە دەبێت.
(ئەبوبەكر كاروانی) گوتی "ئێمە وا دەڵێین كاریگەری نابێت! نەخێر كاریگەری نابێ، ئەگەر سەلەفیەت تۆمەت بێت، ئەوا لێرە پشتی سەلەفییەكان دەگێردرێت و دادەمەزرێن و كەناڵیان بۆ دەكرێتەوە. دووەم پێویستە لێكۆڵینەوەی زانستی بكرێت، نابێ هەروا بگوترێت، دەبێ بزانرێت چەند كەس لە سوودان دەخوێنن و بەگوێرەی لێكۆڵینەوەی زانستی لێیان بكۆڵدرێتەوە كە پێش رۆییشتنی و دوای رۆییشتنیان چ گۆڕانكارییەك بەسەر ئەفكاری ئەو قوتابیانەدا هاتووە، بۆ نموونە بەناووبانگترین مامۆستای زانستە سیاسییەكانی كوردستان لە زانكۆكانی كوردستان دەرچووی زانكۆكانی سوودانن وەك (د.سەردار قادر) و چەند دكتۆرێكی دی..، ئەوەی پێوەندی بە كۆلیژی شەریعەیشەوە هەیە، بەشبەحاڵی خۆم لەگەڵ كۆلیژەكانی وڵاتانی دیكەی ئیسلامی زۆر جیاوازییان نییە، سوودانیش لە زۆر وڵاتانی دیكە لە رووی كۆمەڵایەتی و فكرییەوە كراوەترە."

(مەریوان نەقشبەندی)ـیش دەڵێت، لە هەرێمی كوردستاندا 5200 مزگەوت هەن و 3 هەزار مزگەوت گوتاری هەفتانەی هەیینییان تێدا دەدرێت، لە كۆی ئەو 3 هەزار مزگەوتە، 1200 بۆ 1300 گوتاربێژی هەینی، لە حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێمن و ژمارەی زۆریان ئەوانەن كە بەرێگەی حیزبە ئیسلامییەكانەوە نێردراون بۆ دەرەوەی هەرێم وەك سوودان، سعوودیە، توركیا، میسر و وڵاتانی دیكە، لەگەڵ ئەو ژمارە زۆرەی كە پێشووتر لە زانكۆی (ئیمام ئەلعەزەم) خوێندنیان تەواو كردبوو، یان لە شوێنكەكانی دیكە و بەرێگەی قوتابخانەی حیزبی جیاوازەوە، لە ئێستادا بوونەتە مەلای گوتاربێژ لە مزگەوتەكانی هەرێم. ئەوانە لەو كەسانەن كە لە قوتابخانەی حیزبە ئیسلامییەكان دەرچوون، ئێستا گوتاربێژن بە فەرمی دامەزراون و مووچەیش لە حكوومەت وەردەگرن. دەشبینین كەمترین ئینتمایشیان بۆ لایەنی نەتەوەیی لە گوتارەكانیاندا نابینرێت، زیاتر ئینتمایان بۆ حیزبەكانیان هەیە، تەركیز دەكەنەوە سەر غەززە لە فەلەستین و چۆن هاوسۆزییش بۆ (مورسی) پەیدا بكەن، یان هاوسۆزی بۆ رەوتی حەماسی فەلەستینی پەیدا بكەن."
(سالار تاوەگۆزی) هەمان بڕوای (نەقشبەندی)ـی هەیە و بە جۆرێکی دی ئەم پرسە شیی دەکاتەوە، "گەر لە ڕوانگای فەلسەفەی شوێنەوە سەیر بكەین، ئەو مەلا كوردەی دەچێتە وڵاتی سوودان، وەك كەسێك دەكەوێتە ژێر كاریگەریی وڵاتەكە و زانكۆكانییەوە، چونكە لە فەلسەفەی شوێندا سەلمێنراوە كە شوێن هێز و دەستەڵاتێكی تایبەت بەخۆی هەیە و بەوهۆیەوە كاریگەری لەسەر مرۆڤەكان دادەنێت، بۆیە جێگەی گومان نییە مەلایەك كە دەچێتە فەزای شوێنێكی پڕ لە بیری سەلەفیی جیهادییەوە لە سوودان، بە فەزاكە كاریگەر دەبێت و لە كاتی هاتنەوەیدا بۆ هەرێمی كوردستان ئەو كاریگەری و دەركەوتانەی بیری سەلەفی بۆ كۆمەڵگە دەگوازێتەوە، ئەم حاڵەتەیش تێبینی كراوە و كاریگەرییەكانی لە كۆمەڵگەی كوردیدا بە بەرچاوەوەن."

بەپێی ئامارێك لە 5200 مزگەوت 1200 كادیری ئیسلامییەكانی تێدا گوتاربێژی هەینییە، بەڵام ژمارەیەك لەوانە كە دەرچووی زانكۆكانی سوودان و وڵاتانی دیكەی ئیسلامین كەمتر ئینتیمایان بۆ هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە هەیە، پێوەست بەم پرسە (ئەبوبەكر كاروانی) دەڵێت، "ئەمە بە رای من تەنیا قسەیەكە و زانیاریم لە بەردەست نییە، بەشبەحاڵی خۆم حەز دەكەم هەمووشتێك بە داتا بێت و بە لێكۆڵینەوەی زانستی بێت، ئەگەر دیاردەیەكی لەو جۆرە هەیە، با داتاكە بخرێتە بەر دەست و قسە هەڵدەگرێت و قسەی لەسەر دەكەین، بەڵام وەك خۆم زانیاریم لەو بارەوە نییە."

بەڵام هەرچی(مەریوان نەقشبەندی)ـیە جەخت دەكاتەوە، "پێش دەساڵ، هۆشداریم دا بە حكوومەت كە ئەم مەترسییە پێشبینی كراوە، هۆشداریم پێ دان كە رۆژێك دێت حكوومەت پێوەندی بە مزگەوتەوە نامێنێت ئەگەر پلانێكی گونجاوی نەبێت و پێداچوونەوە نەكرێت، ئەوا مەترسییەكان دەتەقنەوە، چارەیش بریتییە لە كردنەوەی ناوەندێكی گەورە وەك زانكۆیەكی ئیسلامی لە كوردستان، كە بە كۆمەڵێك پێوەری نەتەوەییدا تێپەڕ بێت و مەنهەجەكە داماڵدراوبێت لە كاریگەریی رەوتی ئیسلامی سیاسی، نەك ئەو مەنهەجی ئێستا لە وەزارەتی ئەوقاف دەخوێندرێت كە مەنهەجی سوودانە."

داهاتووی خوێندنی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان چۆن بێت باشە؟ پرسێكی قووڵە و نووسەر و توێژەر (عەبدولڕەحمان سدیق) لە بارەیەوە بۆ ماڵپەڕی فەرمی پارتیی دیموكراتی كوردستانی وەها دەڵێ، "خوێندنی ئیسلامییش وەك بەشەكانی دیكەی زانستەكان چ زانستە مرۆڤایەتییەكان بێت، یان ئەو زانستانەی كە پێوەستن بە بوارەكانی دیكەوە، پێویستی بە گۆڕانكاری هەیە لەو سەردەمەدا، لەبەر ئەوەی بەگوێرەی ئامارەكانی ئەوەی پێی دەگوترێت نیشاندەری تیرۆر لە ئاستی جیهاندا، ئەو نیشاندەرە پێمان دەڵێت، توندڕۆیی ئایینی لەم سەردەمەدا هۆكاری یەكەمی تیرۆرە، بۆیە رێگەچارە ئەوەیە كە ئێمە توندڕۆیی ئایینی نەهێڵێن، بۆ ئەوەی توندڕۆیی ئایینی نەهێڵین پێویستمان بەوە هەیە كە خوێندن و، توێژینەوە و دراساتی ئیسلامی گۆڕانكاری تێدا بكرێت بەم شێوەیە:
یەكەم: گۆڕانكاری لە ئاستی ماددەكانی خوێندنی ئیسلامی بكرێت، ئەو ماددانەی كە لە پەیمانگای زانستە ئیسلامییەكان دەخوێنرێن و، لێكۆڵەری زانستە ئیسلامییەكان، پێویستی بە كۆنفرانس و كۆنگرەی بەرفراوان هەیە، بۆ ئەوەی ئەو پڕۆگرامانە بگۆڕن بە ئاراستەی گونجانی لەگەڵ ئەو قسانەی كە هیی مرۆڤ و شرۆڤەكارانن بۆ سەدەكانی پێشوو، بەڵام لە ئێستادا پێویستە راڤە بكرێنەوە و لەگەڵ سەدەی بیستویەكدا بگونجێندرێن.
دووەم: پێویستە هەموو ئەو نووسینانە لەگەڵ ئەو شوێنەی كە پێی دەگوترێت كوردستان بگونجێنرێن.. پێویستمان بە تێگەییشتنی كوردستانیانە هەیە لە ئایین، لە رابردووی ئێمەیشدا دانایانی ئایینیی ئێمە، لە مێژوودا لە رێگەی هونراوە یان نووسراوەكانیاندا قسەیان هەبووە و پێویستە توێژینەوەكانی خۆمان لە خەڵكانی خۆمان وەربگرین.
  سێیەم: پێویستمان بەوە هەیە پێداچوونەوە بكەین بە فكر، وەك دەزانرێت فكر بریتییە لە خوێندنەوەی دەق، ئەم دەقە لە كوردستاندا كوردێك دەیخوێنێتەوە، پێویستە ئەم كوردە بە فكری خۆی بیخوێنێتەوە، پێویستمان بە فكری هاوردەكراو نییە.
چوارەم: لە ئاستی خوێندنی باڵادا پێویستمان بەوە هەیە كە، پەیمانگای زاستە ئیسلامییەكان و كۆلیژی زانستە ئیسلامییەكان و وەزارەتی ئەوقاف و، یەكیەتیی زانایانی ئایینی ئیسلامی و كۆربەندی هزری ئیسلامیی كوردستان، ئەم پێنجە بەیەكەوە كە لە كوردستان مامەڵەیان لەگەڵ دەقە ئایینییەكاندا هەیە، كۆنگرەیەك یان كۆنفرانسێك ببەستن و تیایدا دەستەیەكی هاوڕای پێكەوەیی و هاوبەش پێك بهێنن كە بە شێوازێكی خولی، كۆبوونەوەیان هەبێت بۆ ئەوەی لەگەڵ هەر گۆڕانكارییەك هەڵوێستی زانستیانەی خۆیان لە بابەت كێشەكانی پێوەست بە لێكدانەوەی ئایینی كە لە كوردستاندا مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، هەبێت، بۆ ئەوەی هاوڕاییی ئایینیمان بۆ دروست بكرێت و دوور كەوینەوە لە فەوزای فەتوا، دووركەوینەوە لە فەتوای هاوردەكراو بۆ كوردستان".

پێوەست بەو قوتابیانەی كە حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم بۆ خوێندن دەیاننرێنە وڵاتانی وەك میسر، سوودان، سعوودیە و وڵاتانی دیكەی هاوشێوە، بۆچی تەنیا لە بواری خوێندنی ئیسلامیدا دەیانێرن و بۆ لە بوارەكانی دیكەی وەك پزیشكی، كۆمەڵایەتی، ئەندازیاری، و بواری مرۆیی دیكە نایانێرن؟ نووسەر و توێژەر (عەبدولڕەحمان سدیق) دەڵێت، "بە پلەی یەكەم خوێندن لەو بوارەدا، واتا خوێندنی ئیسلامی ئاسانترە، لە وڵاتی ئێمەیشدا كێشەیەك هەیە پێویستە چارە بكرێت، زۆر جار حەزەكە بۆ دكتۆرا و پیتی (د)ـە، هەڵمەتێك بۆ پەیداكردنی ئەو (د) هەیە كە لە پێشی ناوی كەسەوە بێت و پێی بگوترێت دكتۆرا، ئەگەر ئەندازیاری بخوێنێ یان هەر بوارێكی دیكە هەر پێی دەگوترێـت دكتۆرا، ئەگەر زانستێكی ئیسلامی ئاسانیش بخوێنێت هەر پێی دەڵێن دكتۆرا، لە رووی ماددیشەوە ئەو دكتۆرایە مووچە بەرز دەكاتەوە و ئەمانەیش هۆكارێكن.
هۆكارێكی دیكەیش ئەوەیە ئەو وڵاتانە دواكەوتوون لە بواری تەكنۆلۆژیادا خۆیان خەڵكی خۆیان بۆ دەرەوە دەنێرن، وەك وڵاتانی سعوودیە و تێكڕای وڵاتانی عەرەبی بەتایبەت بۆ ئەمەریكا قوتابیانیان رەوانە دەكەن، بەڵام لە رووی زانستی ئیسلامییەوە وڵاتان روو لە سعوودیە و وڵاتانی دیكەی عەرەبی دەكەن، پێویستمان بەوە هەیە پەرە بە كۆلیژی زانستە ئیسلامییەكان و پەیمانگای زانستە ئیسلامییەكان لە كوردستان بدەین، بۆ ئەوەی پێویست نەكات قوتابی بۆ خوێندنی ئیسلامی روو لە دەرەوە بكات، بۆ یەك حاڵەت قوتابی ئەگەر بچێتە دەرەوە كێشەی نابێت، ئەویش بۆ زانكۆی ئەزهەر، خەڵكی كوردستان لە سەردەمانی زووەوە پێوەندیی باشیان لەگەڵ ئەو زانكۆیەدا هەبووە."
(سدیق) ڕوونتری كردەوە، "لە دونیای ئیسلامیدا دوو بۆچوون هەن، یەكێكیان سعوودیاییە و، ئەوی دیكەیان زانكۆكی ئەزهەرە، لەنێوان ئەم دووبۆچوونەیش لە دێرزەمانەوە مەلای كورد لەگەڵ ئەزهەر پێوەندی هەبووە، چونكە مێژووی دامەزراندنی ئەزهەر بۆ 970 میلادی دەگەڕێتەوە، ئەزهەر ئەو شوێنەیە بڕوای بە فرەڕەنگی و فرەمەزهەبی و فرەڕایی هەیە، لەگەڵ تەبیعەتی كوردی دەگونجێت، چونكە ئەزهەر لە میسرە و میسریش زۆر دینی تێدان، بەڵام وڵاتانی دیكەی كەنداو یەك دینیان تێدایە و یەك مەزهەبیین، بیروبۆچوونیان توندە و لەگەڵ ئێمەدا گونجاو نین. بۆیە زانایانی ئیسلامی و ئەوقاف پێوەندییان لەگەڵ ئەزهەر دروست كردووە و لقیان لە هەرێم هەیە، پێویستە یەكیەتیی زانایانی ئیسلامی كوردستان و وەزارەتی ئەوقاف ئەو پرسە رێك بخەن كە ئێمە بۆ نادرنەدەرەوەی قوتابیان بۆ خوێندنی ئیسلامی تەنیا بۆ ئەزهەر بێت، نەك بۆ زانكۆی سعوودیە و وڵاتانی دیكە".

هەندێك باوەڕیان وایە كە، ناردنی قوتابیانی حیزبە ئیسلامییەكانی هەرێم بۆ ئەو وڵاتانە، لەسەر بنەمای هەماهەنگیی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییە و وەها پێوەندییەك لە نێوانیاندا هەیە تا زۆرترین مەلا بنێنەوە، نووسەر و توێژەر (عەبدولڕەحمان سدیق) ڕای وایە، "گریمان دەڵێن ئەمە راستە، ئەگەر لە رابردوویشدا هەبووبێت و راست بووبێت، بەڵام لە دوای گۆڕانكاریی وڵاتانی عەرەبی و بەهاری عەرەبی، لە میسر ئەمە كاڵ بووەتەوە، چونكە زانكۆی ئەزهەر لە ئێستادا رێگا نادات خوێندنی ئیسلامی بە سیاسی بكرێت.. ئەگەر بەو شێوازە بووبێت هەر كەسێك بە هەر بیروبۆچوونێكەوە خوێندنی لە دەرەوە تەواو كرد و دوایی گەڕایەوە هەرێم و بوو بە مەلا و گوتاربێژ لە مزگەوت، ئەوا بەر لە هەموو شتێك ئەو مەلایە دەبێتە فەرمانبەری وەزارەتی ئەوقاف و بەو هۆیەی كە ئەوقاف بەشێكە لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان، حكوومەتیش بەرنامەیەكی داناوە لە پەرلەمان و سوێندی لەسەر خواردووە و كارەكانی بە یاسایی كراوە، بۆیە مادامێك مەلا و گوتاربێژەكە دەبنە فەرمانبەر، پێویست دەكات لە چوارچێوەی بەرنامەی نەگۆڕی حكوومەت بێت و قابیلی لێچپێینەوە بێت، بۆ هەر گوتەیەكی دەرچوو لە بنەماكانی وەزارەتی ئەوقاف. وەزیری ئەوقافیش بەگوێرەی یاسا دەتوانێت گوتاربێژ لابەرێت، ئەگەر گوتارەكەی پێچەوانەی بنەماكانی ئەو بەرنامەیە بێـت كە لە ئەوقاف دانراوە."

هەرچی (د.عەرەفات كەرەم)ـیشە باوەڕی وایە، "چاكسازیی فكری لە كوردستان زۆر سەختە، من زۆر هەوڵم دا لە كۆلیژی شەریعە لە هەولێر چاكسازی بكەم، بەڵام دوای چوار ساڵ، تەنیا توانیم ناوی كۆلیژەكە بگۆڕم و ناوەڕۆكەكەی وەك خۆی مایەوە، بۆیە دوای ئەوەی كۆڕبەندی هزری ئیسلامیمان دامەزراند بۆ ئەوەی هزرێكی ئیسلامیی میانڕۆی دوور لە سیاسەت لە نێو كۆمەڵگەی كوردیدا پەرە پێ بدەین، ئەگەر ئێمە لە كوردستان ئەم ریفۆڕمە چاسكازییە دەست پێ نەكەین، ئەوا كوردستان وەك جەزائیر، لیبیا و میسری لێ دێت. ئەو قوتابیانەی بۆ خوێندن دەچنە دەرەوە و دوایی دەگەڕێنەوە، كاریگەری بەسەر كۆمەڵگەی كوردییەوە دەبێت، بەتایبەت ئەو قوتابیانەی دەچنە سوودان، چونكە ئیسلامی سیاسی لەم وڵاتەدا زۆر باڵایە، یان هەر وڵاتێكی دیكەی ئیسلامی هاوشێوەی سوودان."
(كەرەم) هەر پێوەست بە ڕێچارە، بە شێوەیەكی گشتی دوو رێچارە شك دەبات كە ئەمانەن:
"یەكەم: كردنەوەی زانكۆی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان، كە ئیدی ئەو قوتابیانە بۆ خوێندن نەچنە درەوەی وڵات و بخرێنە ئەو زانكۆیەوە، بەڵام ئەم زانكۆیە دەبێ مەعریفی، هزری و ئەكادیمی بێت و، مامۆستای نیشتمانپەرەوەر و ئەكادیمی وانەی تێدا بڵێنەوە.
دووەم: لە كاتی گەڕانەوەی ئەو قوتابیانەی دەچنە وڵاتانی دەرەوە بەتایبەت وڵاتانی ئیسلامی، تاقیكردنەوەی زۆر سەختیان بۆ دابنرێت، تا شوناسی فكری و ئایدۆلۆژییان بزانرێت، لەوەیش گرینگتر ناسینی قوتابییەكەیە لە رووی فیكرییەوە."

هەڵبەت (تاوەگۆزی) وایدەبینێت كە، "بۆ ڕێگرتن لە دیاردەی ڕۆییشتنی مەلاكان بۆ سوودان، زیادكردنی كورسییەكانی خوێندنی باڵا بۆ مەلاكان و ئاسانكردنی مەرجەكانی وەرگرتنیانە، خۆ ئەگەر حكوومەت ئەمەیشی بە ئەركزانی، وابزانم كردنەوەی كۆلیژی شەریعە لە زانكۆ ئەهلییەكان و خوێندنی ماستەر تێیاندا، كارێكی ئاسانە و بەو ڕێگەیەوە دەتواندرێت ئەو پارەیەی مەلایەك لە خوێندنی باڵا لە دەرەوەی وڵات خەرجی دەكات، لە قازانجی زانكۆكانی هەرێم و بارودۆخە ئابوورییەكەیشیدا بە كار بهێنرێت. هەروەها لە بیرمان نەچێت، یەكێك لە هۆكارە بەهێزەكانی ڕووكردنی مەلاكان لە خوێندنی ماستەر و دكتۆرا لایەنە ماددییەكەیەتی، چونكە مووچەكەیان بەراورد بە هەڵگرانی بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە وەزارەتەكانی دیكەدا كەمە، یان هەر خۆیان ئەو بڕە پارەیەی وەریدەگرن بە كەم دەزانن، لە حاڵەتێكدا ئەگەر هەڵگری بڕوانامەی بەكالۆریۆس بن، بۆیە پێیانوایە گەر ماستەر یان دكتۆرایان بە دەست هێنا، مووچەكانیان زیاد دەكات و هاوكات دەرفەتی گوتنەوەی وانەیان لە قوتابخانە و پەیمانگا و زانكۆ ئایینییەكان بۆ دەڕەخسێت. لەم بارەدا ئەگەر حكوومەت ئیمتیازاتەكانی  بڕوانامەی بەكالۆریۆس بۆ مەلاكان زیاد بكات و ئیمیتازاتی ئەو مەلایانەی كە هەڵگری ماستەر و دكتۆران كەم بكاتەوە و مەرجەكانی مۆڵەتدان بە مەلایەك بۆ خوێندن لە سوودان قورستر بكات و ژمارەی مۆڵەتەكان كەمتر بكاتەوە، یان ئەگەر بێت و وەزارەتی خوێندنی باڵا ددان بە بڕوانامەی زانكۆكانی سووداندا نەنێت، یان مەرجدارتریان بكات، كارێكی باشە، تا ڕێگری لە دیاردەی ڕۆییشتنی مەلا بۆ سوودان بگیرێت."
  هاوكات(سالار تاوەگۆزی) پێی وایە، "خوێندنی ماستەر و دكتۆرا لای هەندێك لە مەلاكان بووەتە مۆدێل و حەزێك و بەوهۆیەوە دەیانەوێت پایەی كۆمەڵایەتی و ئایینیی خۆیان بەرزتر بكەنەوە، هەروەك چۆن دەنگبەرزكردنەوە و دەستڕاوەشاندن لە وتاردان و تۆماركردنی وتارەكانیان بە كامێرا و حەزی دەركەوتن لە كەناڵەكانی ڕاگەیاندن لای هەندێكیان، بووەتە مۆدێل و دەیانەوێت ببنە ئەستێرەیەكی ئایینی، یان ناووبانگ پەیدا بكەن و خەڵكان بۆ خۆیان ڕابكێشن و دەنگی دەنگدەران لە كاتی دەنگدان بە سوودی لایەنێكی سیاسی بشكێننەوە".

(غەریب ئەحمەد)ـیش كە بەرێوەبەری ئەوقافی راپەرینە، ڕاشكاوانە دەڵێت، "چوونی قوتابیانی كورد بۆ زانكۆكانی سوودان، میسر و وڵاتانی دیكەی هاوشێوە، بەشێكی بۆ خەمساردیی حكوومەت دەگەڕێتەوە و، پێویستە رێگەچارەیەكی بۆ بدۆزێتەوە، چونكە ئەو قوتابیانەی دەچنە سوودان و وڵاتانی دیكەی هاوشێوە، ئەگەر نەشبن بە توندڕۆ، ئەوا كاریگەرییان بەسەرەوە دەبێت و لە كاتی گەڕانەوەیاندا بۆ هەرێمی كوردستان لەژێر بیركردنەوەی ئەو وڵاتانەی بۆی چوون، رەفتار دەنوێنن."
بەرێوەبەری ئەوقافی راپەرین زیاتر گوتی، "لە سنووری راپەرین، ساڵانە ژمارەیەك قوتابیی سەربە حیزبە ئیسلامییەكان دەچنە سوودان و وڵاتانی دیكە، ئەو قوتابیانەی دەچن ژمارەی هەرە زۆریان دامەزراون و مووچەی خۆیان بە تەواوی وەردەگرن، دواییش كە دەگەڕینەوە، حكوومەت بە گوێرەی بروانامەكەیان مووچەیان بۆ بەرز دەكاتەوە. ئەگەرچی چوونیان زۆر خراپە و كە بیری توندرۆیی وەردەگرن، بەڵام رێگرتنیشیان لە خوێندن لە هەرێمی كوردستان كارێكی خراپە، بۆیە پێویستە بیر لەوە بكرێتەوە كە لە هەرێمی كوردستاندا رێگەیان بدرێت كورسیی خوێندنیان هەبێت نەك لەژێر كاریگەریی رەوتی ئیسلامی سیاسیی دەرەكیدا بخوێنن".

(مەریوان نەقشبەندی) نایشارێتەوە كە "لە وەزارەتی ئەوقاف زیاتر لە 7 هەزار قوتابی لە مەزگەوتەكان هەن، كە لە سلكی ئیسلامیدا دەخوێنن و سەر بە وەزارەتی ئەوقافن، مەنهەجی خوێندنی ئەو قوتابیانە، هەمان ئەو مەنهەجەیە كە لە قوتابخانەكانی یەمەن، سعوودیە، سوودان و شوێنەكانی دی دەخوێنرێت، ئەمە كاریگەریی نەرێنی دەبێت و كە دەردەچن، پێویستان بە دامەزراندن هەیە، بە راستی ئەو مەنهەجە كەسێكی حیزبی پێدەگەینێت، نەك كەسێكی ئایینی كە زۆرتر لە دینەكەوە بە لای گرینگ بێت، حیزبەكەیتی، پێویستە حكوومەت رێگەچارەیەك بۆ گۆڕانكاری لەو مەنهەجە بدۆزێتەوە. دەبینین كە بە درێژایی زیاتر لە 1000 كم پێشمەرگە لە شەڕدایە، ئەهلی تەسەوف و سەلەفی لەم رووبەروونەوەیە پشتگیریی پێشمەرگە دەكەن، بەڵام حیزبە ئیسلامییەكان ئەوانەی لە حكوومەت پۆست داوا دەكەن ئیمیتاز داوا كەن، بە هیچ شێوەیەك پشتیگریی پێشمەرگە ناكەن، لە گوتارەكانیشیاندا باسی بەرگری لە پێشمەرگە ناكەن، ئەگەر بشیڵێن بە شموولی دەیڵێن، نەك بە وردەكارییەوە ئاماژەی بۆ بكەن، لەوەیش مەترسیدارتر پێوەندیی رێكخراوەییان هەیە و بە هەماهەنگی گوتار دەدەن."
(مەریوان نەقشبەندی) دەڵێت "مەلاكانی كۆمەڵ، یەكگرتوو و حیزبە ئیسلامییەكان ئەندامی یەكیەتیی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستانن، بەڵام لە پاڵ ئەوە، وەك سێبەر هەریەك لەو حیزبانە رێكخراوێكی زانایانی خۆیان هەیە، بۆ نموونە مەكتەبی زانایانی كۆمەڵ و یەكگرتوو هەیە و بەو شێوەیە مەلاكانی خۆیان ئامادە كردوون و زۆربەی بڕیاری یەكیەتیی زانایانیان بێ بەها دەكەن. ئەمە رۆژ بە رۆژ قووڵتر دەبێتەوە، نابینم كە حكوومەت پلانی قووڵی هەبێت.

گەییشتینە ئەو ئەنجامەی كە، هەریەك لە (د.عەرەفات كەرەم) و (مەریوان نەقشبەندی) كردنەوەی زانكۆیەكی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان بە گرینگ دەزانن، تا بوار بدرێتە ئەو قوتابیانەی كە دەیانەوێ لە وڵاتانی میسر، سوودان و سعوودیە بخوێنن، هاوكات (سالار تاوەگۆزی) پێیوایە كە كورسیی ماستەر و دكتۆرا بۆ ئەو قوتابیانە لە هەرێم دابین بكرێ، تا پەنا بۆ خوێندنی وڵاتانی دەرەكی نەبردرێت.
پرسەكە بە گوتەیەكی سەرۆكی  یەكیەتیی زانایانی ئایینی ئیسلام دادەخەین كە لە میسر گوتی، "داعش تاوانگەلێكی وایان ئەنجام دا، سەری منداڵی ساوا سپی دەكات"، دەشێ ئێمەیش پرسیارێك بورووژێنین كە، ئایا ئەگەر هەندێكی ئەو ژمارەیە لە مەلا و قوتابیانی دەرچووی قوتابخانەی سوودان و میسر لە هەرێمی كوردستان شانە دروست بكەن، دەبێ سەری سپیی چەند لە ناحەزانی كورد رەش بكەنەوە؟

شاو كوردی